Existem relações
profundas entre a identidade cultural de um povo, ou de uma comunidade, a
preservação de sua memória e a elaboração da investigação histórica,
expressão da busca da verdade que norteia cada sujeito historicamente
atuante com una efetiva expressividade cultural e social, pois, como
afirma Ricoeur, a “memória submetida à prova crítica da história não pode
mais visar à fidelidade sem ter passado pelo crivo da verdade” (Ricoeur,
1998, p. 31).
Por um lado, a
possibilidade do trabalho do historiador depende da existência de sujeitos
com clara identidade cultural e do respeito e cuidado quanto às condições
(internas e externas) de preservação da memória das experiências
vivenciadas. Por outro lado, a reconstrução histórica proporciona uma
possibilidade de aprofundamento das experiências vividas e preservadas,
buscando atingir sua verdade histórica.
Esta colaboração
entre história e memória é profundamente realizadora do humano e atua-se
num cuidado cotidiano que brota da atenção e valorização de aspectos as
vezes ínfimos da realidade: marcos da memória e sinais da história. A
falta deste cuidado, que é responsabilidade de cada pessoa e de cada
instituição, impossibilita a elaboração da história e, portanto, a
indagação plenamente humana acerca do significado do caminho percorrido.
Referências
bibliográficas
Andrade e Moraes, J. (1902). Oração acadêmica e congratulátoria á
felicíssima e desejada entrada do excelentíssimo e reverendíssimo bispo do
bispo do bispado de Mariana, feita publica e solemnissimamente na sua
capital a 28 de novembro de 1748. Revista do Arquivo Público Mineiro,
VI (1), 379-491.
Ávila, A.
(1994). O lúdico e as projeções do mundo barroco. v.2. São Paulo:
Perspectiva Editora.
Barbosa Machado, D. (1741). Bibliotheca Lusitana,
Historia, Critica„e Chronologica, na qual se comprehende a noticia dos
autores portuguezes, e das obras que compozeram desde o tempo da
promulgação da Lei da Graça, até o tempo presente; oferecida á Augusta
Magestade de D. João V, nosso senhor. V.1. Lisboa: Typografia da
Acadêmica Real.
Barbosa Machado, D. (1747). Bibliotheca Lusitana,
Historia, Critica„e Chronologica, na qual se comprehende a noticia dos
autores portuguezes, e das obras que compozeram desde o tempo da
promulgação da Lei da Graça, até o tempo presente; oferecida á Augusta
Magestade de D. João V, nosso senhor. V.2. Lisboa: Typografia da
Acadêmica Real.
Barbosa Machado, D. (1752). Bibliotheca Lusitana,
Historia, Critica„e Chronologica, na qual se comprehende a noticia dos
autores portuguezes, e das obras que compozeram desde o tempo da
promulgação da Lei da Graça, até o tempo presente; oferecida á Augusta
Magestade de D. João V, nosso senhor. V.3. Lisboa: Typografia da
Acadêmica Real.
Barbosa Machado, D. (1758). Bibliotheca Lusitana,
Historia, Critica„e Chronologica, na qual se comprehende a noticia dos
autores portuguezes, e das obras que compozeram desde o tempo da
promulgação da Lei da Graça, até o tempo presente; oferecida á Augusta
Magestade de D. João V, nosso senhor. V.4. Lisboa: Typografia da
Acadêmica Real.
Bulhões, M. M. D. (1737). Sermões em Varias Solemnidades de Maria Ss.
May de Deos e Senhora Nossa Pregados na Cidade da Bahia pelo Muito
Reverendo Padre Fr. Manoel De Madre de Deos Bulhoens, natural da mesma
cidade, Doutor e Mestre Jubilado na Sagrada Theologia, Ex-Provincial do
Carmo da Provincia da Bahia, Examinador Synodal do Arcebispado, Dado ao
Prelo por hum Cordial Amigo e Venerador do Author. Lisboa Occidental:
Fernandes Da Costa, Impressor do Santo Officio.
Figueiredo, L.C.A.; Campos, M.V. (Org.s). (1999). Coleção de notícias
dos primeiros descobrimentos das minas na América que fez o Doutor Caetano
da Costa Matoso sendo Ouvidor Geral das do Outro Preto, de que tomou posse
em fevereiro de 1749, e vários papéis. Belo Horizonte: Fapemig;
Fundação João Pinheiro. 2v. (Coleção Mineiriana, Série Obras de
Referência).
Figueiredo, M. (1762). Palestra de Oratoria Sagrada onde se discutem os
fundamentos dos differentes methodos e diversos estylos de pregar,
theorica em reflexões analyticas criticas e apologeticas practica em
sermoes respectivos aos methodos examinados de Frei Manoel de Figuereido,
Augustiniano. Lisboa: Typografia Nogueira. 2 tomos.
Gravatá, H. (1972).
Bibliografia Mineiriana-Período Colonial 1711-1753. Revista Barroco,
4, 91-118.
Jabotão, A.S.M.(1750). Oração nas exequias funeraes do Fidelissimo e
Augustissimo Rey de Portugal D. João V, celebradas no Convento de Santo
Antonio do Recife em Pernambuco, pelos Religiosos Capuchos da Provincia de
Santo Antonio do Brasil, aos 12 do mês de dezembro de 1750, que recitou
assistindo o illustrissimo e excellentissimo senhor Luiz Joseph Correa de
Sá, Governador e Capitão Geral do Estado de Pernambuco, o Reverendo Padre
Pregador Frei Antonio de Santa Maria Jabotão, Filho da Mesma Provincia.
Lisboa: Ioam Da Costa.
Lhor,
J.E. (1980). A Ordem de São Bento no Brasil quando Provincia
1582-1827. Salvador: Edições do Mosteiro.
Machado, S.
(1989). Triunfo Eucharístico, exemplar da Chridtandade Lusitana em pública
exaltação da fé na solene transladação do Divinissimo Sacramento da Igreja
da Nossa Senhora do Rosário para hum novo templo da Senhora do Pilar em
Villa Rica Corte da Capitania das Minas aos 28 de maio de 1733, Revista
do Arquivo Público Mineiro, 4, 985-1016. (Original publicado em 1734).
Mattos, E. (1694). Sermoens do Padre
Mestre Frei Eusebio de Mattos, Religioso de Nossa Senhora do Carmo da
Provincia do Brasil, Primeira Parte. Lisboa: Officina de Miguel
Deslandes.
Morais, R.B. (1969). Bibliografia Brasileira do período colonial.
São Paulo: Editora Universidade de São Paulo.
Pinna,
M.E., OSB. (1730). Viridiario Evangelico em que as Flores da Virtude
illustrão com Discursos Moraes e os Frutos da Santidade se exornão com
Panegyricos em Varios Sermões Parte I, II, III E IV dedicada e offerecida
ao Reverendissimo Padre Fr. Joseph de S. Maria, Doutor Jubilado de Sagrada
Theologia e Dignissimo Geral que foy da Religião de São Bento de Portugal
e Brasil. Lisboa Ocidental: Officina da Música. (Primeira edição em
1727).
Ricoeur, P. (1998). La marque du passé.
Revue de métaphysique et de morale, 17 (1), 7-31.
Rocha, P., OSB; Amoroso, T., OSB; Valladares, C.; Rego, W. (1982). 400
anos do Mosteiro de São Bento da Bahia. Salvador: Edição do Mosteiro.
Sá,
A., SI. (1750). Sermões Varios de Padre Antonio de Saa da Companhia de
Jesus Offerecidos ao Illustrissimo e Excellentissimo Senhor Marques De
Marialva por Manoel da Conceição. Lisboa: Officina de Miguel
Rodrigues, Impressor do Excellentissimo Senhor Patriarcha.
Sequeira, A. (1758). Livro do vinde e vede e do sermam do dia do juizo
universal em que se chama a todos os viventes para virem e verem humas
leves sombras do último dia o mais tremendo, e rigoroso do mundo.
offerecido ao serenissimo senhor D. Pedro Infante de Portugal pelo seu
mais humilde criado Angelo de Sequeira pobre Missionário Apostolico e
Prothonotario de Sua Santidade, do Habito de S. Pedro e Natural da Cidade
de São Paulo. Lisboa: Officina de Antonio Vicente da Silva.
Trindade, B. (1841). Orações Sagradas
offerecidas ao Serenissimo Senhor Dom João Príncipe Regente por Frei Bento
da Trindade religioso agostiniano descalço, chronista da congregação,
mestre jubilado e doutor na sagrada theologia pela universidade de
Coimbra, missionário apostólico, qualificador do santo officio, examinador
das três ordens militares, synodal do Arcebispo da Bahia, e Pregador da
Real Capella de Bemposta. 3 v.. Lisboa: Typografia Rollandiana.
Vide,
S.M. (1720).
Constituições Primeyras do Arcebispado da Bahia feytas e ordenadas pelo
Illustrissimo e Reverendissimo Senhor D. Sebastião Monteyro Da Vide,
Arcebispo do dito Arcebispado e do Concelho de Sua Magestade, em o Synodo
Diocesano que o dito Senhor celebrou em 12 de junho de 1707. Coimbra: Real Colegio das Artes da Companhia de Jesus.
Vieira,
A. (1993). Sermões (G. Alves, Org.). Porto: Lello e irmão editores.
5 v. (Original de 1710).
Documentos de Arquivo
Catalogo Dos Bispos Gerais Provinciais Abades E Mais Cargos Da Ordem De
São Bento Do Brasil, 1582-1975,
Arquivo do Mosteiro Beneditino de Salvador.
Compromisso Da Irmandade Do Rosário Dos Pretos,
Sabará, 1784, Erecta no Arrajal de Santa Rita Da Freguesia De Santo
Antonio do Rio Assuna na Comarca de Sabará. Arquivo Ordem Terceira do
Carmo de Sabará.
Compromisso Irmandade N.S. Do Amparo
erecta na Igreja Matriz de N.S. Da Conceição de Villa Real do Sabará,
Ordenarão e fizerão para o seu Governo no anno de 1748. Arquivo Ordem
Terceira do Carmo de Sabará.
Dietario das vidas e mortes dos monges, que falecerão neste mosteiro de
São Sebastião Da Bahia da ordem do principe dos patriarchas S. Bento,
Pasta 425, Arquivo do Mosteiro Beneditino de Salvador.
Inventário de Manuscritos da Coleção Lamego e Coleção
Almeida Prado,
Arquivo Instituto de Estudos Brasileiros, Universidade de São Paulo.
Livro de Termos,
1788. Arquivo Ordem Terceira do Carmo de Sabará.
Livro dos Compromissos
- Arquivo Ordem Terceira do Carmo de Sabará.
Livro dos Termos que ha de servir nesta Irmandade de Nossa
Senhora do Amparo sita nesta Matriz de Nossa Senhora de Concepção de
Sabará numerado e rubricado com a mais costumada rubrica,
Vila Real, 9 de
Agosto de 1740. (Assinado por Moutenço José De Queiroz Coimbra). Arquivo
Ordem Terceira do Carmo de Sabará.
Anexo A - A Biblioteca do Pregador em Mariana
Angers (1771). Conférences Ecclésiastiques du Diocese D’Angers.
Paris: Delatour. Cinco Tomos.
Anônimo. (1722). Idea de hum paroco instruido nas suas obrigações e
instruindo as suas ovelhas na solida piedade. Tomo primeiro e
terceiro. Lisboa: Regia Officina Typografica.
Anônimo. (1762). Conversações familiares sobre a
eloquencia do pulpito onde segundo as doutrinas dos santos padres e
melhores mestres se instrue em os principaes preceitos da oratoria cristã
qualquer ecclesiastico que pretender ser perfeito ministro da palavra por
hum religioso da p. de s. m. dada a luz por um amigo do autor.
Lisboa: Manoel Manescal.
Barcia y Zembrana, J. (1748).
Despertador Christiano de sermones doctrinales sobre particulares
assumptos dispuesto para que buelva en su acuerdo el pecador, y venza el
peligroso letargo de sus culpas, animandose à la penitencia, Cinco Tomos,
su autor el illustrissimo e reverendissimo senhor dom Joseph De Barcia Y
Zembrana, O Bispo De Cadiz, Y Algeciras. Madrid: Blas Roman.
Barcia y
Zembrana, J. (1758). Despertador Christiano quadragesimal de sermones
doctrinales para todos los dias de la quaresma com remissiones copiosas al
despertador christiano de sermones enteros para los mismos dias, su
autor el illustrissimo e reverendissimo senhor dom Joseph De Barcia Y
Zembrana, O Bispo De Cadiz, Y Algeciras.
Tomo Primero e Tomo
Segundo. Madrid:Roman.
Beryerlinck, L. (1671). Magnum Theatrum
Vitae Humana, Vol.s 3.
Bossuet, B. (1765). Oeuvres De Messier Jaques Benigne Bossuet Eveque De
Demeaux. 22 Volumes. Liege: Les Libraries Associes (Contém anotação:
“as obras de famoso Bossuet que se contem em 22 volumes em 8 edição são de
uso de Francisco Cipriano De São José. generoza offerta que lhe fizeram os
filhos do thesoureiro mor sr João Henrique De Sousa”).
Bossuet, J. B. (1768). Defensio Declarationis Conventus Clari Gallicani
De Acclesiastica Potestate, Auctore Jacobo Benigno Bossuet, Episcopo
Meldensi, Leodici Sumptibus Societatis. 21 Tomos; Cartaghena.
Bourdaloue SI (1726). Sermons du pere Bourdaloue, de la Compagnie de
Jesus, pour les dimanches. Três tomos. Paris: Rigaud.
Bourdaloue, SI (1726). Sermons du pere Bourdaloue de la Companhie De
Jesus, pour les dimanches. Paris: Rigaud.
Bourdaloue, SI (1757). Sermons du pere Bourdaloue de la Compagnie de
Jesus, pour l’Avent. Lyon: Bruyset.
Bourdalue, L. (1779). Tomo primeiro de las dominicas del
padre Luis Burdalue de la extinguida compania llamada de Jesus nuevamente
traduzidas del frances al castellano segunda edicion.
Tomo Quinto.
Madrid: Blas Roman.
Breteville, Ab. (1749). Saggi di
discorsi per ciaschedun giorno: Quaresima, Abbade Di Breteville recati
novellamente dall’idioma francese nell’italiano. Tomos dois. Pádua:
Stamparia del Seminario.
Breteville, Ab. (1753). Orditure e sermoni per tutte le
domeniche dell’anno con le sentenze della Scrittura e de i Padri
pertinenti a cada un argumento e moti discorsi interi sopra d’alcune
domeniche del sig. Abade Di Breteville recate nuovamente dall’idioma
francese all’italiano. Pádua: Stamperia Del Seminario.
(Contém anotação:
“Pertence Ao Bispo De Mariana Antonio Correa”).
Breteville, Ab.
(1754).
Orditure e sermoni, per l’Avvento, con le sentenze della Scrittura e de i
Padri pertinenti a ciascun argumento, Sig. Abade Di Breteville, recate
nuovamente dall’idioma francese all’italiano. Pádua: Stamperia del
Seminario.
Breteville, Ab. (1756). Orditure e
panegirici dei santi di tutto l’anno con le sentenze della Scrittura e dei
Padri partenenti a ciascun panegirico del sig. Abade Di Breteville, recate
nuovamente dal francese nell’italiano. Tomo um. Padua: Stamparia del
Seminario.
Bretonneau SI (1749). Sermons du pere
Bretonneau de la Compagnie de Jesus. Paris: Guerin.
Casini, F. M. (1746). Prediche dette nel Palazzo
Apostolico Da Fra. Francesco Maria Casini D’ Arezzo Cappuccino Cardinale
Del Titolo De Santa Prisca divise in tre tomi. edizione seconda
correttissima.
Veneza: Baglioni. (Contém nota: “Da Livraria Do Seminario
Episcopal De Marianna”).
Chagas, A (1687). Escolas de penitencia e flagelos. Lisboa:
Deslandes.
Chapelain (1768). Sermons ou discours sur differentes sujeits,
p. Le Chapelain, pregador de leurs Mayestes Imperial. Paris:
Sailant.
Cheminas, SI (1741). Sermons Du Pere Cheminas Dela Compagnie De Jesus.
Dois tomos. Paris: Compagnie De Livraries.
Claus, I.I. (1750). Spicilegium
Catechetico Concionatorum. Veneza: Baleoniana.
Clement, Ab. (1771). Panegyriques et orationes funebres par m
L’abbe Clement. Três tomos. Paris: Veuve Desaints Librarie.
Clement, Ab. (1771). Sermons de m. l’abbe Clement, Mysteres.
Dois Tomo. Paris: Chez La Veuve Desaint.
Clement, Ab. (1771). Panegyriques Des Saints
Par M L’abbe Clement.
Quatro tomos. Paris: Veuve Desaints Librarie.
Columbiere, C. SI. (1757). Sermons et preches devant son altesse royale,
madame la duchesse de’ York par le r. p. Claude de la Columbiere, de la
Companhie de Jesus.
Cinco tomos. Lyon: Bruyset.
Crisostomo, J. (1693). Homilies Ou
Sermons De S Joan Crysosotome.
Cristostomo J. (1741). Homelies De Saint Chrysostome Patriarche De
Constantinople Sur L’evangile de S. Joao. Pari: Rouet.
Cruz, C. (1764). Pieces de l’eloquence, qui ont
remporté le prix de l’academie française, depuis de 1751 jusque 1763,
Três tomos.
Paris: Reignard.
Dijon, N.D. (1740). Prediche per
l’avvento, del m. r. p. Niccolo Di Dijon, Diffinitor Generale Capuchino
tradotte dalla lingua francese nell’italiano ai Reverendi Padri Don
Gaetano Travasa celebre oratore dei Teatini.Veneza: Storti.
Dijon, N.D. (1740). Prediche Quaresimali
Tomo primo Del M. R. P. Niccolo Di Dijon Diffinitor Generale Capuchino.
tradotte dalla lingua francese, nell’italiano ao Reverendi Padri Don
Gaetano Travasa celebre oratore dei Teatini. Veneza: Storti.
Dolera, A. (1752). Quaresimale dedicado a Sua Excelencia
Agostino Maria Della Rovere. Venezia: Stamparia Baglioni.
(Contém a notação:
“Livraria Do Bispo De Mariana”).
Feo,
F. A (1612). Tratados quadragesimais e da paschoa, autor padre
Francisco Antonio Feo da ordem dos pregadores da provincia de Portugal
pregador geral examinados por sua Magestade das tres ordens militares,
dividido em duas partes. Lisboa: Rodrigues. (Contém anotação “Livraria
Episcopal De Mariana”).
Flechier, E.E. (1775). Panegyriques, sermons, discourses et oraisons
funebres, de Essier Esprit Flechier; Eveque De Nimes. Três tomos.
Lyon: Brusset.
Flexier M. (data ilegível). Compendio das orações funebres de M.
Flexier, bispo de Nimes, vertidos de frances em portugues por José Manoel
Ribeiro Pereyro. Lisboa: Manoel Rodriguez.
Freitas, M.J. (1777). Arte de pregar ou verdadeiro modo de pregar,
segundo o espírito do evangelho, traduzido da francez em portuguez,
por Miguel Joaquino De Freitas, nova edicção correta emendada e augmentada
de hum discurso preliminar sobre a eloquencia. Lisboa: Typografia
Rollandiana. (Contém anotação: “Dom Silverio Gomes Pimenta”).
Fromentiere, G. L. (1740).
Panegirici, sermoni,
discorsi, ed orazioni di Monsignore Giovani Luigi De Fromentiere, Vescovo
De Ayre, e predicatore ordinario della maestá cristianissima di Luigi XIV,
tradotte dal francese.
Dois Tomos. Veneza:Baglioni.
Granada L. OP. (1766). Quartus Tomus
Concionum de Tempore quae a Pascha Dominicae Resurrectionis ad Sextum
usque Sanctissimi Corporis Christi habentur Auctore Rpf Ludovico
Granatensi Sac. Theol, Prof. Monaco Dominicano. Valença: Officina Viduae
Josephi De Orga.
Granada L. OP. (1766). Secundus Tomus
Concionum de Tempore quae ab initio Quadragesimae usque ad Quartam Eius
Dominicam haberi solent Auctore Rpf Ludovico Granatensi Sac. Theol,
Prof. Monaco Dominicano. Valença: Officina Viduae Josephi De Orga 1766.
Granada L. OP. (1766). Tertius Tomus
Concionum de Tempore quae A Dominica IV Quadragesimae ad ejus usque finem
haberi solent quibus accedunt quinque de poenitentia Conciones quae diebus
Dominicis in Quadragesima horis pomeridianis habitae sunt Auctore Rpf
Ludovico Granatensi Sac. Theol, Prof. Monaco Dominicano. Valença: Officina
Viduae Josephi De Orga 1766.
Granada L. OP. (1768). Sextus Tomus Concionum De Tempore
Quae A Dominga Xvi Post Pentecostem Usque Ad Initium Dominici Adventus In
Ecclesia Habentur Adjectae Sunt Duas Conciones Quarum Altera Ad Mortuorum
Funera, Altera Ad Communes, Quae In Vita Accidunt, Calamitates Deservit
Deinde Explicatio Copiosior Concionis De Officio Et Moribus Episcoporum,
Aliorumque Praelatorum Auctore Rpf Ludovico Granatensi Sac.
Theol, Prof. Monaco Dominicano. Valença: Officina Viduae
Josephi De Orga.
Granada L. OP. (1769). Rpf Ludovici
Granatensis Dominicani, Sc. Theol Prof, Concionum De Praecipuis
Sanctorum Festis Tomus Primus E Tomus Segundus Curante Joh. Baptista
Munnozio Valentino Doctore Theologo. Valença: Officina Viduae Josephi De
Orga.
Granada L. OP. (1769). Rpf Ludovici Granatensis Dominicani,
Sc. Theol Prof., Concionum De Praecipuis Sanctorum Festis, Tomus
Tertius Accedit F. Ludovici Galianae Eiusdem Instituti Sac.
Theol. Prof.;
Commentarius De Scriptis Eiusdem Granatensi Curante Jph. Baptista
Munnozio, Valentino Doctore Theologo.
Valença: Officina
Viduae Josephi De Orga.
Granada L. OP., (1766). Primus Tomus
Concionum de Tempore que a Primeira Dominica Adventus usque ad
Quadragesima initium in Ecclesia haberi solent. Auctore Rpf Ludovico
Granatensi Sac. Theol, Prof. Monaco Dominicano. Valença: Officina Viduae
Josephi De Orga. (contém a seguinte nota: “Da Livraria dos Bispos de
Marianna”).
Granada, L. (1757). Obras Del Padre Luis De Granada, Dezesseis
tomos.
Gratch, V. (1764). Panegyrico Do Beato Idesbaldo, Vander Gratch
Ministro De Estado De Thierry, Ordem Cister Pregado Em 1764 Na Abbadia De
Sauchois.
Griffet, H. (1776). Sermons pour l’avent, le careme et les principales
fetes; de l’année par le r. p. H. Griffet de la Compagnie de Jesus,
predicateur ordinaire de sa Majesté. Quatro Tomos. Paris: Rouet.
Groust SI (1742). Sermons du pere Groust, de la Compagnie de Jesus.
Dois Tomos. Bruxelles: Eugene Henrick.
Houdry, V. SI. (1767). Bibliotheca Concionatoria Complectens
Panegyricas Orationes Sanctorum Tomus Tertius in quo continentur
panegyrici sanctorum diversis ordinis e characteris e gallico sermone in
latinum translati. Veneza: Typographia Balleoniana. (Contém nota
manuscrita: “Da Livraria Episcopis De Marianna”. Várias Cópias (3).
Houdry, V. SI. (1772). Bibliotheca
Concionatoria Complectens Mysteria Domini Nostri Et B. Virgini insuper
caeremonias, consuetudines et Ecclesiae Placita e gallico sermone in
latinum translati, Tomus Primus In Quo Continetur Mysteria Domini
Nostri Ab Incarnatione Ad Passionem Inclusive Editio Novissima. Veneza:
Typographia Balleoniana.
Ioannis, F. (1622). Homiliae Sacrae cum
Catholicae. Veneza: Typographia Balleoniana.
Jard (1768). Sermons por l’avvent, le
caresme et les principales festes de l’anne, par le p. jard,
Quatro tomos. Paris: Saillant.
Jard, P. (1768). Sermons pour l’ avent,
le careme et les principales fetes de l‘année, par le pere P. Jard,
Doutrinarie. Cinco tomos. Paris: Saillant.
Jerome, M. (1765). Sermons et homelies sur les mysteres
de Notre Seigneur E De La St. Vierge et sur d’autres sujeits, M. Jerome De
Paris.
Três tomos. Paris: Didot (Nyon: 1742).
Lafiteau, M. (1754). Sermones De M. Lafiteau, o bispo de Sisterons,
traduzidos del idioma frances ao espanhol, por dom Francisco Jacinto de
Narva., Quatro tomos. Valencia: Dolz. (Contém anotação: “Biblioteca Do
Bispo”).
Latourdupin, R. (1764). Sermons De Messier Jaques Françoise René De
Latourdupin. Dois tomos. Paris: Regnard.
Lohner R. T. (1738). Instructiones
Biblioteca Concionator. 5 Vol.
Marcantio, J.Horts Pastorum Sacrae Doctrinae.
Veneza:
Typographia Balleoniana.
Massillon, M. (1744-1775). Sermons de M.
Massillon Évêque de Clermont ci-devant prêtre de l’Oratoire. Paris:
Les Frères Estienne et Delalain. (1.Caresme: dois tomos, 1744; 2. Advente,
1770; 3 Mysteres Et Fetes, 1744).
Massillon, M. (1770). Sermons de M
.Massillon, Eveque de Clermont ex Oratorio. Paris: Herissant-Etienne.
Massillon,. M. (1750; 1755). Prediche de
Maria Massillon, Vescovo Di Clermont, Fu Prete Dell’oratorio, Tomos:
1.Avvento 1755 e 2. Quaresimale 1750. Dois Tomos. Veneza: Simone
Occhi.
Massillon,. M. (1753). Prediche di Maria
Massillon Vescovo De Clermont sopra i principali doveri degli
Ecclesiastici. Veneza: Simone Occhi.
Mere M. (org.,1741). Homilies De Saint J
Chrysostome. Quatro Volumes.
Montargon
J. (1752-1768). Dicionarie Apostolique a l’usage de Mem les Curates.
Doze Volumes.
Mureti, M. A .(1777). Orationes et epistolae, necnon
praefationes, que extan in Jacob Thomasius editionibus, in usum scholarum
selectae tomus 1, orationes eiusdem continens.
Veneza: Pazzana. (Contém
a nota: “Da Livraria Do Padre Luis Antonio dos Santos”).
Neuville, Ch. F. (1776). Sermons Du Pere Charles Frey De Neuville.
Paris: Merigot.
Neuville, Ch. F. (1776). Sermons du Pere Charles Frey de Neuville,
Tomos 8, (Advent, 1776, Careme, 1776, Mysteres, 1776, Panegyriques, 1776,
Retraite Spirituale Et Exhortations, 1776). Paris: Merigot. (Conté
anotação: “Joao Paulo Ferreira,Padre Joao Paulo Ferreira De Sousa, Do
Cenaculo De Caraça”).
Pacis,
J. V. (1729). Elucubrationes Diversae Tribus Voluminibus Distinctae.
Colonia, Allubrugum et Lugduni: Apud Fratres de Tournes.
Paoletti, A (1724). Quadragesimalae sive discursus
praedicabiles, in omnes totius quadragesima dominicas et ferias.
Opera et Studio Augustini Paoletti Ss Theologia Doctoris Eximii, Ordines
Eremitanos Augustini Provinciae Senensi Prioris Provincialis, Colonia:
Agrippina Collen. (Contém a nota: “Livraria Episcopal De Mariana”).
Paoletti, A (1724). Sanctuarium hoc est
sermones utilissimi, in omni conceptum genere refertissimi, panegirici
sanctorum omnium corum memoriam sive solemnitate per totius anni de cursum
celebrati opera et studio Augustini Paoletti, Ss. Theologia Doctoris
Eximii Ordines Eremitanos Augustini Provinciae Senesni Prioris
Provincialis. Colonia: Agrippina Collen. (Contém a nota: “Livraria
Episcopal De Mariana”).
Pauli, S. (1751). Orazione del molto reverendo Padre
Sebastiano Pauli della Conversazione della Madre di Dio. Storico Del Sacro
Militar Ordine Gerosolimitano, edizione sesta accresciuta e da molti
errori corretta.
Veneza: Bettinelli. (Contém anotação: “Livraria Do Bispo De
Mariana”).
Rapin, Ab.
(1725). Oeuvres Do P.
Rapin qui continennet reflections sur l’eloquence, la poetique, l’histoire,
et la filosofie. Nouvelles
Editions.
Dois Tomos. La Haye: Gessu.
Recurti, G.B. (1750).
Prediche Quaresimali scritte
e dette sotto la protezione di San Tommaso D’Aquino Angelico Inclito
Dottore di S. Chiesa, e nel pubblicare umiliati con profondissimo ossequio
alla sacra maestá di Carlo Emmanuele Re di Sardegna ecc...Carlo Francesco
Badia, Sacerdote Secolare Patricio Anconitano e dell’inclita abbazia della
Novalesa di niuma diocesi, Abbade Commendatario.
Turin e
Veneza: Andrea Poletti. (Contém a anotação: “De Joan Annibali”).
Regnier, B. (1761). Sermons de Dom Regnier Benedicti, de la
Congregation des Exempts, Tomos. Lyon: Jbr Guilliat. (Contém anotação:
“Livraria Episcopal Mariana”).
Salles, Fr. (1754). Sermones Familiares compuestos por são Francisco De
Salles, o bispo e principe de Ginebra, traduzidos del idioma frances ao
espanhol por dom Floriano De Anison, dedicados ao mesmo glorioso santo.
Madri: Roman.
Segaud, SI (1750). Sermons Du Pere De Segaud Dela
Companhia De Jesus, Avent. Três tomos.
Paris: Jp.
Coignard.
Segneri, P., SI. (1717). Quaresma del Padre Paolo
Segneri dela Companhia de Jesu Predicator de nuestro Santissimo Padre
Innocencio XII e su Theologo.
(traduzida de la lingua
toscana en la castella por el Dotor Antonio de Las Casas).
Dois Tomos. Madri: Imprensa Real.
Segneri, P., SI. (1724). Quaresma del Padre Paolo
Segneri dela Companhia de Jesu Predicator.(Traduzida por El Doctor
Antonio De Las Casas).
Dois Tomos.
Barcelona: Ferrer.
Segneri, P., SI. (1742). Quaresimale del
Padre Paolo Segneri della Compagnia di Gesú. Veneza Baglioni.
Segneri, P., SI. (1758). Opere del Padre Paolo Segneri
della Compagnia di Gesú istruite in quattro tomi come nella seguente
pagina si dimostra con breve ragguaglio della di lui vita. aggiuntesi in
questa seconda edizione le lettere sulla materia del probabile.
Tomos dois.
Venezia: Baglioni. (Contém a anotação: “Dom Silverio Gomes Pimenta”).
Segneri, P., SI.
(1777). La Manna
dell’anima, 5 Volúmes.
Veneza: Baglioni.
Sermoes De Pascoa, Pregados Em Lisboa,
Seculo XVI. (manuscritos)
Soler, A. L., OFM. (1763). Prompta
Bibliotheca Canonica Juridica Moralis Theologica Ascetica, Polemica
Rubricistica Historica. Bolonha e Veneza: Storti. Quatro volúmes.
Spanner, A., SI.(1709) Polyanthea sacra, ex universi sacri escritori
utrusque testamenti figuris symbolis, testimonis nec nona et selectis
autoris patrum aliorumque authorum et copiosis exquisitisque materii
moralibus, de virtutibus et viciis pro concionibus efformandis adornata
atque ad communem sacrorum prasertim oratorium utilitatem in lucem aedita
labore et studio. Veneza: Hertz. (Contém a nota: “He Do Seminario De
Mariana)”.
Spinola, F. A., SI. (1738). Compendio
delle meditazioni sopra la vita di Gesú Cristo per ciascun giorno dell’
anno del Padre Fabio Ambrogio Spinola della Compagnia Di Gesú con le
meditazioni appartenenti alla vita purgativa del medesimo autore poste
distesamente nel fine ed una breve istruzione per bem meditare cavata
dagli Esercizi Di Sant’ Ignazio Di Loyola. Veneza: Simone Occhi.
Spinola, F. A., SI. (sem data).
Compendio delle Meditazioni del Padre Fabio Ambrogio Spinola della
Compagnia di Gesú, 2 Volumes. Veneza: Baglioni.
Surian, M. (1778). Sermons de Md Surian,
Eveque de Vence, pretre de L’oratoir Petit Caresme. Paris: Nyon.
Torné, Ab. (1765). Sermones prechés
devant le roi pendant de la caresme de 1764; Par Abbé Torné.
Dois Tomos. Paris: Saillant.
Tourdupin, R. (1778). Sermoens De Jacques Francisco Rene
De La Tourdupin, Abade Commend.
De Nossa Senhora De Anburnai Pregador
ordinario de sua magestade, traduzido em portugues.
Quatro tomos. Lisboa: Bulhoes. (Contém anotação: “Augusto De Correia”).
Trublet, M. (1755).
Panegyriques Des Saints
precedes de reflections sur l’eloquence, en general et sur elle de la
chaire en particulier, Par Messier Abbé Trublet, Arquidiacono.
Paris: Briasson.
Vanalesti, S., SI. (1742). Prediche Quaresimali del
Padre Saverio Vanalesti, Della Compagnia Di Gesu.
Veneza: Pasquali. (Contém
a notação: “Livraria Do Bispo De Mariana”).
Vários
Autores (1747). Universalis Concionandi Scientia seu Dictionarium
Morale, ubi alphabeto ordine invenire est quidquid Graeci, Latinique
Patres Sacrorum Bibliorum interpretes, Theologi e Concionatores tum Galli,
cum Itali, Aliorumque Gentium solidius, atque curiosos in verii morum
discipline argumentis dixere ex Gallico Sermone Latini Reditum.
Veneza: Typographia. Baleoniana.
Vaugirauld, J. (1771-1776). Conferences
D’Angers Sur Les Dons de Dieu, Vol 1, 1776, Conferences D’Angers
Sur le Mariage, 1771 Vol 2; Conferences D’angers sur de les cas
reservés, Vol 2, 1771; Conferences D’angers sur de les cas reservés,
Vol.3, 1771; Conferences Ecl.Du Diocese D’angers, Vol 1, 1776.
Vieira, A (1679–1694). Sermones Do Antonio Vieria Da Compagnia De Jesus
Pregador De Sua Magestade. Oito tomos. Lisboa: Miguel Deslandes.
Vivian, M. (1717; 1729). Tertullianus
Praedicans., Pdua: Typographia Seminarii. Dois Tomos.
Voragine, J., OP (1712). Sermones Aurei
em Dominisca et Ferias Quadragesime, Antuerpia: Hentico Cornelio
Verussen.
Vossii, G.J. (1721). Rhetorices Contractae Sive Partitionum Oratoriarum
Libri Quinque. Lipsia: Weidmanni.
Vrai. M.J.B. (1695). Homilies ou explications litterales.
Cinco volumes.
Zuanelli, G. (1752). Le Prediche Quaresimali.
Veneza: Baglioni.
Anexo B: Lista de Livros de Frei D.
Pontenevel Bispo de Mariana (1779-1793)
A Lista é
preservada no Arquivo da Cúria de Mariana:
1. sermões de Vieira
ed. de 1679 em 19 tomos; 2. Institutio concionatorum de Alex.
Natalis, 1 tomo, Delphi, 1701; 3. frei Manoel da Epifhania, Verdadeiro
Methodo de pregar, 1 tomo, 4 ed. Lisboa, 1759; 4. Bartholomeu do
Quental, Sermões 1 tomo, 4 ed. Lisboa, 1741; 5. Formentieri,
Giovanni, Luigi, Panegiricos e sermones, 3 tomo, 4 ed, Venezia,
1745; 6. Abbade de Breteville, Sermones, 6 tomos, 4 ed, Padova,
1754; 7. Badia Carlo Francesco, Sermones, dois tomos, 4 ed Venezia,
1750; 8. Sebastiano Paulo, Orationi, um tomo de quatro, Venezia,
1751; 9. Agostino Maria della Rovere, Sermoni, um tomo, Venezia,
1752; 10.
Gaetano Zuanelli, Le
prediche, um tomo, Venezia, 1752; 11. Vanalenti Saverio, Prediche,
um tomo, Venezia, 1742; 12.
Marcus Antonius Murettus,
Orationes et epistholae ad usum scholariourum, dois tomos, Venezia,
1782; 13. Seneca, Opera omnia, dois tomos Venezia, 1695; 14. Esprit
Flechier, Sermones, cinco tomos, Lyon, 1752; 15. frei Sebastião de
Sant’Antonio, Sermones, um tomo, Lisboa, 1764; 16. Segaud,
Sermones, seis tomos, Paris, 1750; 17. Luis de Granada, Obras em
espanhol e em latin, quatro de vinte e sete tomos, Madrid, 1756; 18.
Bernard Lamy, Art de parler, um tomo, 1757; 19. Claude Colombiere,
Sermones, seis tomos, Lyon, 1757; 20. La Rue Sermoens,
quatro tomos, Lyon, 1751; 21. Bretoneau, Sermones, cinco tomos,
Paris, 1749; 22. Collet, Sermoens, dois tomos, Lyon, 1763; 23.
Cheminay, Sermons, três tomos Paris, 1741; 24. Giroust, Sermons,
três tomos, Bruxelles, 1742; 25. Chaucemer, Françoies, Sermons,um
tomo, Paris, 1709; 26. Trublet, Panegyriques, um tomo, Paris, 1755;
27. Antonio Manuel Pacheco, Discursos políticos, éticos, etc.,
um tomo Lisboa 1777.
Notas
(1) Agradecemos a Fapesp e o CNPq cujos
auxílios financeiros possibilitaram a realização desta pesquisa. [volta]
(2) Uma exposição extensa acerca da
contribuição da oratória sagrada para a elaboração do saber psicológico no
período colonial e das conceituações acerca da possibilidade de
mobilização do dinamismo psíquico pela palavra pregada poderá ser
encontrada no livro de Massimi, M. (2005). Palavras, almas e corpos no
Brasil Colonial. São Paulo: Loyola. [volta]
(3) Uma consulta aos
responsáveis do Arquivo Geral da Ordem em Roma assinalou a possibilidade
de encontrar no referido arquivo a documentação procurada, o que implicará
na necessidade de desenvolver futuras pesquisas no referido local. [volta]
Nota
sobre a autora
Marina Massimi,
formada em psicologia pela Universidade de Padova (Itália), mestra e
doutora em Psicologia pela Universidade de São Paulo, docente junto ao
Departamento de Psicologia e Educação da Faculdade de Filosofia Ciências e
Letras da Universidade de São Paulo, Campus de Ribeirão Preto;
especialista em história da psicologia e das idéias psicológicas.
Contato: mmassimi3@yahoo.com
Data
de recebimento: 04/01/2006
Data de aceite: 29/04/2006
Memorandum 10, abr/2006
Belo Horizonte: UFMG; Ribeirão Preto: USP
ISSN 1676-1669
http://www.fafich.ufmg.br/~memorandum/a10/massimi04.htm